Ιερά Μονή Καρακάλλου

Η Ιερά Μονή Καρακάλλου βρίσκεται σε ανοικτό και κατάφυτο πρανές, με θέα τη θάλασσα της βορειοδυτικής πλευράς της αγιορειτικής χερσονήσου. Η παράδοση της ίδρυσης και ονομασίας της αποδίδεται στον αυτοκράτορα Καρακάλλα, άποψη όμως μάλλον αντιφατική με το πραγματικό γεγονός ότι ο ίδιος κατεγράφη ιστορικά ως διώκτης του Χριστιανισμού.

Σύμφωνα με την ιστορική τεκμηρίωση, η Μονή λειτουργούσε το 1018 και πιθανώς η ονομασία οφείλεται στο επώνυμο μοναχού, από την ονομαστή οικογένεια των Καρακάλλων της Δημητσάνας, που ίδρυσε το αρχικό Μονύδριο. Ακόμα, από αυτοκρατορικά έγγραφα προκύπτει ότι ο Ανδρόνικος Παλαιολόγος παραχώρησε στη Μονή προνόμια και κτήματα, προκειμένου να ανασυγκροτηθεί μετά από πειρατικές επιδρομές Λατίνων και Μουσουλμάνων του 13ου αιώνα.

Στα χρόνια που ακολούθησαν παρουσίασε ακμή, με αύξηση των μοναχών και των κτημάτων της. Καταστράφηκε εκ νέου, οπότε και ανακατασκευάστηκε τον 16ο αιώνα, από τον Ηγεμόνα της Βλαχίας, Πέτρο Ράρες, ο οποίος της απέδωσε πολλά εκποιημένα μετόχια της.Τον 17ο αιώνα η Μονή είχε την οικονομική στήριξη του Βασιλιά της Ιβηρίας Αρτχίλα και του αδελφού του, ενώ τον 18ο αιώνα έφθασε σε ιδιαίτερη ακμή, με πολλούς μοναχούς να εγκαταβιώνουν σε αυτή.

Έκδηλος είναι ο φρουριακός χαρακτήρας της Μονής, η οποία παρουσιάζει χαρακτηριστική αισθητική ισορροπία διαστάσεων και αναλογιών. Τα περισσότερα κτίριά της προέρχονται από τη μεταβυζαντινή περίοδο και αντικατέστησαν παλαιότερα. Οι Πτέρυγες του κτιριακού της συγκροτήματος της δίνουν εξωτερικά την εντύπωση ενός παραλληλεπιπέδου, από το οποίο προβάλει κατακόρυφος, υψηλός Πύργος, στη δυτική της πλευρά. Ο πυλώνας που διανοίγεται κάτω από αυτόν οδηγεί στο εσωτερικό της Μονής.

Διακρίνονται τέσσερις οικοδομικές περιοχές. Η πρώτη, των μέσων του 16ου αιώνα, με τη θεμελίωση του Καθολικού, του Πύργου του Αρσανά και την ανακαίνιση των Κελιών στις Πτέρυγες. Η δεύτερη, των αρχών του  18ου αιώνα, με προσθήκες και ανακαίνιση κτισμάτων της. Η τρίτη, ύστερα από την πυρκαγιά του 1875, οπότε κατεστράφη η νότια Πτέρυγα και ανακατασκευάστηκε η Τράπεζα, το Αρχονταρίκι και τμήμα της ανατολικής πλευράς. Τέλος η τέταρτη, όπου καταστράφηκε από πυρκαγιά η βορειοανατολική Πτέρυγα και ανακατασκευάστηκε το 1991.

Η Μονή λειτουργεί κοινοβιακά από το 1813 με Σιγίλλιο του Πατριάρχη Κυρίλλου του ΣΤ΄. Κατέχει την ενδέκατη θέση στην ιεραρχία των αθωνικών Μονών. Έχει Εξαρτήματά της Καθίσματα και Κελιά στην ευρύτερη περιοχή της και στις Καρυές. Σήμερα εγκαταβιώνουν στη Μονή 30 μοναχοί και άλλοι 7 στα Εξαρτήματά της. Ηγούμενος διατελεί ο Αρχιμανδρίτης Φιλόθεος.

Το Καθολικό της Ιεράς Μονής Καρακάλλου ανήκει στο γνωστό αγιορειτικό τύπο του σύνθετου τετρακιόνιου Ναού με «χορούς», δηλαδή κόγχες στη βόρεια και νότια πλευρά του κυρίως Ναού και τρούλλο. Θεμελιώθηκε το 1548 και τελείωσε το 1563. Στις αρχές του 18ου αιώνα έγινε μια μικρή ανακαίνισή του, οπότε προστέθηκαν το Κωδωνοστάσιο, το 1710 και τέσσερα χρόνια αργότερα ο Εξωνάρθηκάς του, επί Καθηγουμένου Νικόδημου «αναλώμασι Γερασίμου Ιερομονάχου». Τα ξύλινα θυρόφυλλα της «Βασιλικής Πύλης», δηλαδή της εισόδου του κυρίως Ναού, κατασκευάστηκαν το 1592 και φιλοτεχνήθηκαν από τον μοναχό Θεοφάνη.

Ο κυρίως Ναός τοιχογραφήθηκε το 1716 «χειρί των ζωγράφων Ιωάννου και Δαμασκηνού Ιερομονάχων», η Λιτή το 1750 «διά χειρός Σεραφείμ και Κοσμά των  Ιερομονάχων εξ Ιωαννίνων». Το 1767 (ή 1763) τοιχογραφήθηκε ο Εξωνάρθηκας, όπου απεικονίζεται ο μεγάλος κύκλος της Αποκαλύψεως.

Στο ξυλόγλυπτο μεταβυζαντινό Τέμπλο του Καθολικού σώζεται μια αξιόλογη φορητή εικόνα των δώδεκα Αποστόλων, έργο του γνωστού αγιορείτη ζωγράφου Διονυσίου εκ Φουρνά (1722). Τιμάται στη μνήμη των αποστόλων Πέτρου και Παύλου, στις 29 Ιουνίου.

ΚΑΜΠΑΝΑΡΙΟ
Ο Πύργος του Κωδωνοστασίου της Ιεράς Μονής Καρακάλλου προστέθηκε στο Καθολικό το 1710. Όπως και στο Καθολικό της ιεράς Μονής Φιλοθέου, είναι τοποθετημένος στον κεντρικό άξονα της όψης του Ναού και πάνω από τη δυτική είσοδό του. Στον τελευταίο του όροφο βρίσκεται το μικρό Παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου.

ΦΙΑΛΗ
Πιθανόν λόγω της περιορισμένης αυλής του μοναστηριού, όπως συμβαίνει και σε λίγες ακόμη Μονές στο Άγιον Όρος, η Μονή δεν διαθέτει Φιάλη εντός της, αλλά στην είσοδο της Μονής.

ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑ
Η Ιερά Μονή Καρακάλλου διαθέτει πέντε Παρεκκλήσια μέσα στον περίβολο της: το Παρεκκλήσιο του Αγίου Ιωάννη του Ελεήμονα, το Παρεκκλήσιο του Αγίου Ιωάσαφ, αυτό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, αυτό της Κοίμησης της Θεοτόκου, του Αγίου Γεδεών, της Αγίας Άννας, στον Πύργο, του Αγίου Παντελεήμονος και του Αγίου Γεωργίου, στο Καμπαναριό του Καθολικού. Διαθέτει επίσης τρία Παρεκκλήσια έξω από τον περίβολό της. Το Παρεκκλήσιο της Αγίας Παρασκευής, αυτό των Αγίων Θεοδώρων και εκείνο του κοιμητηριακού της Ναού.

ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΟ
Ο κοιμητηριακός Ναός της Μονής είναι αφιερωμένος στους Άγιους Πάντες. Σχηματίζει Νάρθηκα στα δυτικά και ακολουθεί τον τύπο του συνεπτυγμένου σταυροειδή με χαμηλούς ατύμπανους τρούλλους. Ανοικοδομήθηκε εκ βάθρων το 1768. Εσωτερικά είναι ιστορημένος με την απεικόνιση του Παντοκράτορα και της Θείας Λειτουργίας στον τρούλλο του και των Ευαγγελιστών στα λοφία του. Το ξυλόγλυπτο και επίχρυσο Τέμπλο διακοσμείται με φυτικά σχέδια, που ακολουθούν πυκνότερη σύνθεση στην «Ρίζα του Ιεσσαί». Το Οστεοφυλάκιο βρίσκεται στον ημιυπόγειο και καμαροσκέπαστο χώρο κάτω από τον Ναό και η είσοδος γίνεται από την ανατολική πλευρά.

ΑΥΛΗ
Η αυλή της Μονής περιβάλλει το Καθολικό και είναι σχετικά περιορισμένη. Εξαίρεση αποτελεί η νότια πλευρά της που παρουσιάζει αισθητή διεύρυνση. Δημιουργήθηκε πιθανότατα ύστερα από την πυρκαγιά του 1876 που κατέστρεψε μεγάλο τμήμα της νότιας Κόρδας. Η ανακατασκευασθείσα τότε, νότια Πτέρυγα και τμήμα της ανατολικής μετατοπίσθηκαν, με αποτέλεσμα τη διαπλάτυνσή της. Σήμερα, η αυλή στην οποία εισερχόμαστε από Διαβατικό, στη δυτική πλευρά της Μονής είναι πλακόστρωτη, με δύο μικρά βοτσαλωτά διακοσμητικά μοτίβα μπροστά από το Καθολικό. Υπάρχει, επίσης, λιγοστό πράσινο, με γλάστρες και λεμονιές, ένα πηγάδι μπροστά από το Καθολικό και μια Κρήνη στη βάση του Πύργου.

Η παλαιά Τράπεζα της Ιεράς Μονής Καρακάλλου κτίστηκε και ιστορήθηκε το 1687. Η σημερινή Τράπεζα, που βρίσκεται ενσωματωμένη στη νότια Πτέρυγά της, οικοδομήθηκε το 1879, σύμφωνα με επιγραφή επάνω από την είσοδό της. Είναι ευρύχωρη και φέρει στους τοίχους της φορητές εικόνες παλαιότερης και σύγχρονης τέχνης, οι οποίες αναπληρώνουν την έλλειψη τοιχογραφιών.

ΜΑΓΕΙΡΕΙΟ
Το Μαγειρείο βρίσκεται στη νότια Κόρδα της Μονής, σε άμεση γειτνίαση με την Τράπεζα και δυτικά αυτής και είναι πρόσφατα ανακαινισμένο. Το παλαιό Μαγειρείο, που σήμερα έχει περιέλθει σε αχρηστία, είναι ένας χώρος πιθανότατα σύγχρονος της παλαιάς Τράπεζας της Μονής – δηλαδή προϋπήρχε της πυρκαγιάς του 1875. Στεγάζεται με περίτεχνη θολωτή κατασκευή από συμπαγείς πλίνθους, κατά τα μοναστηριακά πρότυπα, που καταλήγει στο ψηλότερο σημείο της σε οπαίο, για την απαγωγή του καπνού από τις εστίες μαγειρέματος. Η ογκώδης καμινάδα του δεσπόζει στη στέγη της νότιας Κόρδας.

ΛΑΔΑΡΙΟ
Το Λαδαριό στεγάζεται σήμερα στο υπόγειο της βόρειας Κόρδας. Μέχρι περίπου το 1940 το Ελαιοτριβείο μαζί με το Δοχειό στεγαζόταν στην ΒΑ Κόρδα της Μονής. Σ’ αυτό σώζονται ακόμη κάποια στοιχεία του παλαιού εξοπλισμού, όπως μυλόπετρα, πρέσσα κ.λπ. Στη θέση του παλαιού Λαδαριού στεγάζεται σήμερα η εγκατάσταση της κεντρικής θέρμανσης.

ΦΟΥΡΝΟΣ
Ο Φούρνος της βρίσκεται ενσωματωμένος στο ισόγειο της νοτιοδυτικής Πτέρυγας. Η εστία του είναι πλινθόκτιστη και λειτουργεί ακόμη με ξύλα.

ΚΡΑΣΑΡΙΟ
Το διώροφο Κρασαριό ή Βαγεναρειό βρίσκεται στο υπόγειο της νότιας Κόρδας, κάτω από την Τράπεζα. Εκεί αποθηκεύεται σε ξύλινα βαρέλια το κρασί που ο διακονητής αμπελουργός παρασκευάζει, από ποικιλίες που καλλιεργούνται στις εκτάσεις της Μονής.

Οι Πτέρυγες της Ιεράς Μονής Καρακάλλου διατάσσονται στην κατεύθυνση των τεσσάρων προσανατολισμών του Καθολικού. Τα παλαιότερα τμήματα του 18ου αιώνα σώζονται στη νοτιοδυτική, βόρεια και δυτική πλευρά της Μονής, όπου τα ξυλόστεγα κτίρια διατηρούν ακόμη τα δοξάτα, δηλαδή τις διώροφες ή τριώροφες τοξοστοιχίες που φώτιζαν τους ημιυπαίθριους διαδρόμους. Οι Πτέρυγες διαμορφώνουν συχνά ευρύχωρους κοινόχρηστους χώρους. Τις Πτέρυγες χαρακτηρίζει εσωτερικά η εξαιρετική ισορροπία πολύμορφων λειτουργικών προεξοχών. Τα στοιχεία των εσωτερικών και εξωτερικών της όψεων διατηρούνται και σήμερα με τις αποκαταστάσεις και ανακατασκευές των κατεστραμμένων από την πυρκαγιά τμημάτων της Μονής, διατηρώντας όμως τα παραδοσιακά μορφολογικά τους χαρακτηριστικά.

ΚΕΛΙΑ ΠΤΕΡΥΓΩΝ
Τα Κελιά των μοναχών βρίσκονται κυρίως στους επάνω ορόφους της βορειοδυτικής αλλά και της νότιας Κόρδας. Παρατάσσονται αμφίπλευρα του κεντρικού διαδρόμου και χαρακτηρίζονται από την απλότητα και το περιορισμένο τους μέγεθος. Διατηρούνται όμως μερικά από τα Κελιά που έχουν μορφή μικρού διαμερίσματος, δεξιά του Πύργου, από την εποχή που η Μονή ήταν ιδιόρρυθμη.

ΣΥΝΟΔΙΚΟ – ΗΓΟΥΜΕΝΕΙΟ
Το Ηγουμενείο μεταφέρθηκε στην ανατολική Κόρδα, από τη βόρεια όπου βρισκόταν παλιά. Το Συνοδικό της Μονής, όπου γίνεται η υποδοχή των επισήμων, καταλαμβάνει χώρο της βορειοανατολικής γωνίας της Μονής, στον δεύτερο όροφο.

ΑΡΧΟΝΤΑΡΙΚΙ
Το Αρχονταρίκι της Μονής, όπου κυριαρχεί το ξύλο στο φυσικό του χρώμα, σε δάπεδα και στις περίτεχνες οροφές, βρίσκεται στον δεύτερο όροφό της.

ΛΟΙΠΟΙ ΧΩΡΟΙ
Η Ιερά Μονή Καρακάλλου διαθέτει στις Πτέρυγές της επιπλέον, Γηροκομείο, Φαρμακείο, Προσφοριό, μεγάλη Ιματιοθήκη, Ραφείο και Εργαστήριο Αγιογραφίας. Επίσης, διαθέτει Εργαστήριο Συντήρησης Κειμηλίων, ενώ ήδη διαμορφώνεται χώρος, εν είδη Λαογραφικού Μουσείου, στο υπόγειο της νοτιοανατολικής γωνίας, έκθεσης παλαιών χρηστικών αντικειμένων και σκευών που χρησιμοποιούσαν οι Γέροντες της Μονής μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα.

Η Ιερά Μονή Καρακάλλου περιλαμβάνει στον άμεσο περιβάλλοντα χώρο της – όπου βρίσκονται και οι κήποι της – Εργατόσπιτα, Εργαστήρια, Βορδοναριό, Κηπόσπιτο, αποθήκες, Κοιμητήριο, Πριστήριο και στον ευρύτερο χώρο της, Αρσανά, με τον ιδιαίτερα σημαντικό Πύργο του 16ου αιώνα.

ΑΡΣΑΝΑΣ
Νοτιότερα της σύγχρονης, ευρύχωρης και καλά προστατευόμενης με ψηλό τοιχίο προβλήτας της Μονής σώζονται τα απομεινάρια του κτιρίου του παλαιού Αρσανά, με τη θολωτή κατασκευή του σχεδόν ανέπαφη. Ιδιαίτερα αξιόλογος είναι ο ψηλός Πύργος του Αρσανά. Σύμφωνα με τη σχετική επιγραφή, ολοκληρώθηκε με το προτείχισμα και τις επάλξεις του το 1534. Είναι έργο του Ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας Ιωάννη – Πέτρου Ράρε και του μοναχού Ιωάσαφ. Επί του υπερθύρου της μικρής δυτικής εισόδου του Πύργου υπάρχει η εξής επιγραφή: «Επί ημερών Γερμανού Καθηγουμένου, Ιωάννης- Πέτρος Βοεβόδας, Ιωάσαφ μοναχός, κτίτορες∙ Σπυρόπουλος Διονύσιος, χατζής και πρωτομάστορας, έτος 1534 ετελειώθη ο Πύργος και ο μπαμπακάς».

ΒΟΡΔΟΝΑΡΙΟ
Το παλιό Βορδοναριό βρίσκεται έξω από τη Μονή και κοντά στην είσοδό της και εξυπηρετεί σήμερα την ανάλογη χρήση για τα μηχανικά μέσα μεταφοράς. Στον όροφο του κτιρίου διαμορφώνονται χώροι διαμονής για τους εργαζόμενους.

ΕΡΓΑΤΟΣΠΙΤΟ
Διάσπαρτα στον όμορφο φυσικό χώρο γύρω από τη Μονή βρίσκονται τα διώροφα, λιθόκτιστα και ξυλόστεγα κτίρια, κυρίως του 19ου αιώνα, όπου ζουν οι εποχιακοί ή μόνιμοι εργάτες της. Ασχολούνται κυρίως με εργασίες παραγωγής και συντήρησης.

ΚΙΟΣΚΙ
Το Κιόσκι, που σε πολλές Μονές βρίσκεται κοντά στην είσοδο, υποκαθίσταται εδώ από σκεπαστή Κρήνη. Η Κρήνη αυτή βρίσκεται μπροστά από την είσοδο της Μονής. Η χρήση του υποβοηθείται από διπλανές βρύσες καθώς και από την σκιά μεγάλου δένδρου και  από «κρεβάτα» με κληματαριά, με ωραία θέα και δροσιά.

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ
Ορισμένα κτίρια εργαστηρίων έχουν κατασκευαστεί στο σχετικά πρόσφατο παρελθόν, στον περιβάλλοντα χώρο της Μονής για την κάλυψη νέων αναγκών της.

Ο Πύργος της Ιεράς Μονής Καρακάλλου βρίσκεται στη δυτική πλευρά της και δίπλα στην Πύλη της. Οι καταχύστρες του Πύργου προστάτευαν την είσοδο, μαζί με την πυργοειδή απόληξη της Βορειοδυτικής Πτέρυγας. Αυτή διαμόρφωνε αρχικά ένα ανοικτό και από τρείς πλευρές θολωτό Διαβατικό. Τα αρχιτεκτονικά και δομικά χαρακτηριστικά, σε συνδυασμό με ιστορικές πληροφορίες, τον προσδιορίζουν πιθανότατα στα τέλη του 16ου ή τις αρχές του 17ου αιώνα. Το ισόγειο του πενταώροφου Πύργου, ύψους είκοσι οκτώ μέτρων, ανέκαθεν χρησιμοποιείτο, όπως και σήμερα, ως δεξαμενή. Αυτή, με τη σειρά της, τροφοδοτεί την Κρήνη στη βάση της ανατολικής πλευράς του. Η πρόσβαση στον Πύργο γίνεται από τη νότια πλευρά του και προστατευόταν από υπερκείμενη καταχύστρα. Τα δάπεδα του δεύτερου και τέταρτου ορόφου είναι συμπαγή, με θολωτή κατασκευή, όπως είναι και η στέρνα του ισογείου τμήματος, ενώ εκείνα του τρίτου και του πέμπτου ορόφου είναι ξύλινα.

Το εντυπωσιακό οικοδόμημα του δεύτερου Πύργου της Μονής βρίσκεται στον Αρσανά της.

Η Ιερά Μονή Καρακάλλου έχει στη ευρύτερη περιοχή της και στις Καρυές δεκαεπτά Κελιά, καθώς και το Αντιπροσωπείο της. Επίσης, διαθέτει και δύο Καθίσματα.

ΙΕΡΑ ΚΕΛΙΑ
Από τα δεκαεπτά Κελιά της Μονής Καρακάλλου, τα τρία βρίσκονται στις Καρυές, όπου και το Αντιπροσωπείο της. Τα άλλα δεκατέσσερα Κελιά είναι διάσπαρτα στο δάσος βορειοδυτικά της Μονής. Εκτός από το Αντιπροσωπείο των Καρυών, σ’ αυτά που κατοικούνται συγκαταλέγονται: το Ιερό Κελί Τριών Ιεραρχών, αυτό του Τιμίου Προδρόμου, το Ιερό Κελί Αγίου Νικολάου, καθώς και το Ιερό Κελί Τιμίου Σταυρού. Τα περισσότερα από τα υπόλοιπα μένουν ακατοίκητα ή βρίσκονται σε ερειπειώδη κατάσταση, όπως το Ιερό Κελί Κοιμήσεως της Θεοτόκου ή του «Εξυπολύτου», του οποίου σήμερα σώζεται μόνον η εκκλησία.

ΙΕΡΑ ΚΑΘΙΣΜΑΤΑ 
Η Μονή Καρακάλλου έχει δύο Καθίσματα που βρίσκονται πολύ κοντά της: το Ιερό Κάθισμα Αγίας Παρασκευής, όπου και το ομώνυμο Παρεκκλήσι και το Ιερό Κάθισμα Αγίων Πάντων, όπου βρίσκεται και ο κοιμητηριακός Ναός της Μονής.

ΣΚΕΥΟΦΥΛΑΚΙΟ
Το Σκευοφυλάκιο της Ιεράς Μονής Καρακάλλου βρίσκεται στο χώρο πάνω από τον Εξωνάρθηκα του Καθολικού. Σ’ αυτό φυλάσσονται ιερά Άμφια, λειτουργικά σκεύη και άλλα αντικείμενα με ιστορική και καλλιτεχνική αξία. Επίσης στο Ιερό του Καθολικού σώζονται: Σταυροθήκη με ένα τεμάχιο του Τιμίου Ξύλου, άγια λείψανα πολλών αγίων, όπως η κάρα του Αγίου Αποστόλου Βαρθολομαίου και του Αγίου Χριστοφόρου, η δεξιά του Αγίου Θεοδώρου του Στρατηλάτου, τα αγία λείψανα του αγίου Οσιομάρτυρος Γεδεών και άλλα.

ΕΙΚΟΝΟΦΥΛΑΚΙΟ
Το Εικονοφυλάκιο συστεγάζεται με τη Βιβλιοθήκη στο ισόγειο της ανατολικής Κόρδας. Στη συλλογή των λατρευτικών εικόνων του Καθολικού, ιδιαίτερης σημασίας έργο είναι η σπουδαίας τέχνης εικόνα των Αγίων Αποστόλων, ζωγραφισμένη από τα χέρια του Διονυσίου του εκ Φουρνά (1722). Βρίσκεται στο Τέμπλο του Καθολικού. Θεσπέσιο επίσης έργο είναι κι εκείνο του Κωνσταντίνου Παλαιοκαπά, όπου ιστορείται ο ασπασμός των αγίων αποστόλων Πέτρου και Παύλου. Χρονολογείται στο 1640.

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ
Η Βιβλιοθήκη της Μονής παλαιότερα βρισκόταν επάνω από τον Νάρθηκα. Σήμερα στεγάζεται σε χώρο ανατολικά του Καθολικού. Περιλαμβάνει 279 χειρόγραφα, από τα οποία 42 περγαμηνά και τα υπόλοιπα χάρτινα, νεότερα. Στα λίγα «ιστορημένα», δηλαδή εικονογραφημένα χειρόγραφά της, έχουμε κατά κύριο λόγο επίτιτλα και αρχικά γράμματα με φυτικό διάκοσμο. Επίσης ένα περγαμηνό λειτουργικό Ειλητάριο και 2.500 περίπου έντυπα βιβλία. Τέλος, στο Αρχείο της Μονής φυλάσσονται πολύτιμα ιστορικά έγγραφα, όπως Χρυσόβουλα, Αργυρόβουλα, Μολυβδόβουλα, Κηρόβουλα, Φιρμάνια και άλλα έγγραφα.

Print Friendly, PDF & Email