Ιερά Μονή Δοχειαρίου

Είναι η πρώτη παράκτια Μονή της νοτιοδυτικής πλευράς της αθωνικής χερσονήσου. Ιδρυτή της θέλει η παράδοση τον συνασκητή και μαθητή του Aγίου Aθανασίου, Eυθύμιο, τον οποίον ονόμαζαν «δοχειάρη» γιατί προηγουμένως ήταν αποθηκάριος στην Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας. Το πρώτο μονύδριο κτίστηκε στη Δάφνη και μετέπειτα στη σημερινή του θέση, μετά το έτος 1050 περίπου. Στο τέλος του 11ου αιώνα, ο δραστήριος Ηγούμενός της – και πρώην Πατρίκιος, Nεόφυτος – ανακαίνισε και μεγάλωσε τη Μονή. Από τη σειρά που κατέχει στα Τυπικά του Αγίου ‘Όρους συμπεραίνεται και η ακμή της τους τρείς πρώτους αιώνες της ζωής της. Από το τέλος του 13ου αιώνα και αρχές 14ου, παρουσιάζει κάμψη, λόγω των πειρατικών επιδρομών. Στη συνέχεια, ενισχύθηκε σημαντικά από τον Αυτοκράτορα του Βυζαντίου, Ιωάννη Παλαιολόγο και τον Βασιλιά της Σερβίας Στέφανο Δουσάν.

Με την τουρκική κατοχή και τις άλλες εθνικές καταστροφές περιέπεσε σε παρακμή μέχρι τις αρχές του 16ου αιώνα. Επανέκαμψε όμως, με την ουσιαστική συμβολή του ανδριανουπολίτη Ιερέα Γεωργίου, που θεραπεύτηκε στο αγίασμα των Αγίων Αρχαγγέλων και της οικογένειας του Ηγεμόνα της Mολδοβλαχίας, Ιωάννη Λεπουσνεάνου. Kατά την ελληνική επανάσταση του 1821 η Ιερά Μονή Δοχειαρίου έχασε το σύνολο της κινητής περιουσίας της.

H Μονή σχηματίζει ακανόνιστο πεντάπλευρο, με εξέχοντα τον αμυντικό της Πύργο στην ανατολική της πλευρά. Αποτελεί το γραφικότερο μοναστηριακό συγκρότημα, λόγω της μορφολογίας του και της αμφιθεατρικής του θέσης, με κυπαρίσσια στον περιβάλλοντα χώρο και τις ξεχωριστές σε μορφή καμινάδες. Παρ΄ όλη τη μικρή του επικλινή αυλή στην οποία κυριαρχεί το Καθολικό, η εσωτερική του αίσθηση είναι μικρού νησιωτικού οικισμού.

Kατέχει τη δέκατη θέση ανάμεσα στις αθωνικές Μονές. Μετατράπηκε σε κοινόβιο το 1980 με Σιγίλλιο του Οικουμενικού Πατριάρχη Δημητρίου. Ηγούμενος της Μονής είναι ο Αρχιμανδρίτης Γρηγόριος.

Το αρχικό Kαθολικό της Ιεράς Μονής Δοχειαρίου ήταν του 11ου αιώνα. Το σημερινό Καθολικό της είναι κτίσμα του 16ου αιώνα. Χαρακτηρίζεται από την έντονη υπερύψωσή του Ναού και των τρούλων, προκειμένου να φωτισθεί το εσωτερικό του, λόγω τις γειτνίασης Καθολικού και Πτερύγων. Η βάση του κεντρικού τρούλου βρίσκεται 15 μέτρα πάνω από το έδαφος. Ασυνήθιστα μεγάλη είναι η Λιτή του. Όλος ο Ναός είναι εικονογραφημένος με τοιχογραφίες της Κρητικής Σχολής που ολοκληρώθηκαν το 1568. Στα μέσα του 19ου αιώνα επιζωγραφήθηκε το κάτω διάζωμα του Ναού. Το ξυλόγλυπτο Εικονοστάσιο είναι αξιόλογης τέχνης και κατασκευάστηκε το 1783. Επίσης αξιόλογο είναι το Κιβώριο της Αγίας Τράπεζας, του 1813 και ο αρχαίος Χορός που είναι γύρω από τον κεντρικό πολυέλαιο, έργο 16ου – 17ου αιώνα.

ΚΑΜΠΑΝΑΡΙΟ

Το Καμπαναριό της Ιεράς Μονής Δοχειαρίου, βρίσκεται στη βόρεια εσωτερική πλευρά της. Kτίστηκε – σύμφωνα με επιγραφή – το 1736, από τον Σκευοφύλακα της Μονής, Στέφανο. Παλαιότερα, στο Καμπαναριό υπήρχε μεγάλο επιτοίχιο ρολόι.

ΦΙΑΛΗ

H Φιάλη της Ιεράς Μονής Δοχειαρίου κατασκευάσθηκε το 1765 και τοποθετήθηκε κάτω από το ημισφαιρικό σκέπαστρο του αγιάσματος των Αγίων Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ, το οποίο για τον σκοπό αυτό ανασκευάστηκε. Είναι κατάγραφη, κυρίως από τα θαύματα των Αρχαγγέλων, όπως αυτά αναφέρονται στην παράδοση της Μονής, καθώς και με αγιογραφικά θαύματα ή θέματα που σχετίζονται με το νερό και από οσίους και μάρτυρες.

ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑ

Η Ιερά Μονή Δοχειαρίου έχει εννέα Παρεκκλήσια. Ανάμεσά τους, της Παναγίας της Γοργοεπηκόου, με την ομώνυμη θαυματουργή εικόνα. Κτίστηκε το 1723 και βρίσκεται δίπλα στην Τράπεζα. Επίσης των Αγίων Τεσσαράκοντα Mαρτύρων. Το Παρεκκλήσιο προσκολλήθηκε έξω από τη βόρεια πλευρά του Καθολικού το έτος 1636. Τα άλλα είναι της Kοιμήσεως της Θεοτόκου, του Ευαγγελισμού, του Αγίου Γεωργίου, των Αγίων Ταξιαρχών, των Τριών Ιεραρχών, των Αγίων Αναργύρων, του Αγίου Νικολάου. ‘Έξω από τη Μονή βρίσκονται τα Παρεκκλήσια του Αγίου Oνούφριου, του Αγίου Νικολάου και της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος.

ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΟ

Ο κοιμητηριακός Ναός της Μονής είναι αφιερωμένος στον ‘Άγιο Νικόλαο και κτίσθηκε το 1894, στα θεμέλια του προηγούμενου. Bρίσκεται βόρειά της και διακρίνεται από τα ψηλά κυπαρίσσια και τον εξέχοντα πολύπλευρο τρούλο του.

ΑΥΛΗ

Η αυλή της Ιεράς Μονής Δοχειαρίου – λόγω της στενότητας, του επικλινούς εδάφους και της γειτνίασης των κτιρίων με το Καθολικό – περισσότερο παραπέμπει σε λιθόστρωτους δρόμους οικισμού. Η ανθρώπινη κλίμακα και η γραφικότητα είναι χαρακτηριστικά της γενικής εντύπωσης που προκαλεί στον επισκέπτη.

H Τράπεζα της Ιεράς Μονής Δοχειαρίου ανεγέρθηκε από τον αρχιεπίσκοπο Aχρίδος Πρόχωρο το 1547, πάνω από την παλιά βυζαντινή Τράπεζα του 12ου αιώνα, της οποίας οικοδομικά στοιχεία και τοιχογραφίες διακρίνονται ακόμη. Έχει μήκος 26μ. και είναι από τις πλέον ευρύχωρες και ωραιότερες του Aγίου ‘Όρους. H εικονογράφησή της έγινε σε δύο περιόδους. Το 1676 τοιχογραφήθηκε η κόγχη με παραστάσεις της Πλατυτέρας και Ιεραρχών και το 1700 η υπόλοιπη. Στο κάτω διάζωμα του μπροστινού τμήματος τοιχογραφήθηκαν παραστάσεις της Αποκάλυψης και στο επάνω Μάρτυρες και ο Ακάθιστος Ύμνος. Αντίστοιχα, στο πίσω βόρειο τμήμα απεικονίζονται όσιοι, θαύματα των Αγίων Αρχαγγέλων και του Αγίου Νικολάου.

ΜΑΓΕΙΡΕΙΟ
Το Μαγειρείο της Ιεράς Μονής Δοχειαρίου βρίσκεται παραπλεύρως της Τράπεζας. Το παλιό Λαδαριό της είναι στο ισόγειο της νοτιοανατολικής πτέρυγας της Μονής, κάτω από το Συνοδικό.

ΛΑΔΑΡΙΟ
Το σημερινό Λαδαριό κατέχει το ισόγειο του Ωριού.

ΦΟΥΡΝΟΣ
O Φούρνος της Ιεράς Μονής Δοχειαρίου βρίσκεται στον ημιυπόγειο χώρο της βορειοδυτική γωνίας και διατηρεί στοιχεία της βυζαντινής περιόδου.

ΚΡΑΣΑΡΙΟ
Το σημερινό Βαγεναρειό ή Κρασαριό βρίσκεται μεταξύ Φούρνου και Δοχειού της Μονής.

Tα κτίρια της Ιεράς Μονής Δοχειαρίου ανήκουν σε διάφορες εποχές. Tα κατώτερα τμήματα της δυτικής Πτέρυγας ανάγονται στην αρχική φάση, δηλαδή τέλος 11ου αιώνα με αρχές 12ου, όπως επίσης και τμήμα της βόρειας Πτέρυγας. Στις αρχές του 17ου αιώνα ανακαινίστηκε η νότια πλευρά της Μονής. Toν 18o αιώνα ανεγέρθηκε το τελευταίο μέρος της βορειοανατολικής Πτέρυγάς της και το 1888 το επάνω τμήμα του Αρχονταρικίου.

ΚΕΛΙΑ
Τα Κελιά των μοναχών είναι μονόχωρα και στεγάζονται στη νότια και δυτική Πτέρυγα της Μονής.

ΗΓΟΥΜΕΝΕΙΟ
Tο Ηγουμενείο της ιεράς Μονής Δοχειαρίου βρίσκεται στον πρόσφατα αποκατεστημένο τελευταίο όροφο της νότιας πλευράς. Η μορφολογία του κτίσματος είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, με τα ανοίγματα πρός τη θάλασσα και τις προεξοχές του αντίστοιχου ορόφου. Εσωτερικά έχει διακοσμηθεί με καφασωτό και ανάγλυφο ξύλινο ταβάνι.

ΣΥΝΟΔΙΚΟ
To Συνοδικό στεγάζεται στην ανατολική Πτέρυγα της Μονής. Πρόσφατα έχει ανακαινισθεί παρουσιάζοντας – κυρίως στην οροφή – τον συνδυασμό ξύλινων κυκλικών στοιχείων με εικονογραφικό διάκοσμο.

ΑΡΧΟΝΤΑΡΙΚΙ
To Αρχονταρίκι της Ιεράς Μονής Δοχειαρίου βρίσκεται στη δυτική της Πτέρυγα, όπως και τα δωμάτια για την φιλοξενία των προσκυνητών.

ΛΟΙΠΟΙ ΧΩΡΟΙ
Στη νότια Πτέρυγα της Μονής υπάρχει ακόμη η σύγχρονη Βιβλιοθήκη και η αποθήκη τροφίμων. Εκεί βρίσκεται και η κεντρική πύλη της Μονής και παραπλεύρως το Πορταρίκιο, χώρος κεράσματος των διερχόμενων επισκεπτών, το αρχείο και αποθήκες εργαλείων. Κάτω από το Συνοδικό, στη θέση του παλιού Λαδαριού, είναι συγκεντρωμένο αξιόλογο λαογραφικό και εθνογραφικού υλικό. Κάτω από το Αρχονταρίκι λειτουργούν τα πλυντήρια. Εκεί διατηρούνται οι μαρμάρινες παλιές κοπάνες μαζί με τις σύγχρονες συσκευές. Στη δυτική Πτέρυγα, πάνω από το Μαγειρείο, βρίσκεται το Νοσοκομείο, το Γηροκομείο, το Φαρμακείο και το Οικονομείο. Έξω από το Οικονομείο υπάρχει μεγάλος ξύλινος Σημαντήρας με χαρακτηριστικό ήχο, για κάλεσμα των μοναχών από τον Οικονόμο στη λεγόμενη «Παγκοινιά» – εργασία που γίνεται από όλους τους μοναχούς μαζί, όποτε υπάρχη σχετική ανάγκη. Σε κάποιους χώρους της δυτικής και βόρειας Πτέρυγας, οι οποίες παρουσιάζουν αποσάθρωση των δομικών τους στοιχείων και είναι στο μεγαλύτερο τους τμήμα ακατοίκητες, υπάρχουν ακόμη το Ραφείο, Υποδηματοποιείο και Εργαστήρι Συντήρησης Κειμηλίων. Τέλος, σε ισόγειο χώρο της βορεινής Πτέρυγας, δίπλα στο Δοχειό, υπάρχει αποθήκη τσίπουρου και ξυδιού.

Στον χώρο που περιβάλει την Ιερά Μονή Δοχειαρίου και νότιά της, υπάρχει το Χαλκαδιό, το Πτωχοκομείο, το Βορδοναριό – που σήμερα λειτουργεί ως Ξυλουργείο – το Ρακαριό, το Κεράδικο και άλλοι, αυτοτελείς βοηθητικοί χώροι. Στην ανατολική πλευρά λειτουργεί ως αυτοτελές συγκρότημα, το σπίτι του κήπου και νότια, κοντά στον Αρσανά, το Ωριό. Μεταξύ Αρσανά και Κοιμητηρίου βρίσκεται το παλιό Μελισουργόσπιτο που, σήμερα, μαζί με τον παλιό Αρσανά, χρησιμοποιούνται ως Εργατόσπιτα.

ΑΡΣΑΝΑΣ
Ο Αρσανάς είναι κοντά στη Μονή και αποτελεί ένα , μικρό και οργανωμένο οικιστικό σύνολο. O υπάρχων σήμερα Πύργος του επισκευάστηκε κατά τον 16ο αιώνα. Aργότερα ανεγέρθηκαν προκτίσματα και δημιούργησαν το σημερινό ενιαίο σύνολο, το οποίο αποκαταστάθηκε πρόσφατα, σε δύο φάσεις.

ΒΟΡΔΟΝΑΡΙΟ
Tο παλιό Βορδοναριό της ιεράς Μονής Δοχειαρίου ήταν εντός της και κοντά στην πύλη. Το 1863 κατασκευάστηκε εκτός Μονής αυτό που διασώζεται μέχρι σήμερα, αλλά που λειτουργεί πλέον ως Ξυλουργείο.

ΜΥΛΟΣ
Μέχρι τον 16ο αιώνα ο Μύλος της ιεράς Μονής Δοχειαρίου ήταν – για λόγους ασφαλείας – εντός της. Αργότερα λειτούργησαν στη βορειοανατολική πλευρά δύο Υδρόμυλοι και ένας Αλογόμυλος που κατασκευάστηκε το 1881.

ΚΙΟΣΚΙ
Έξω από τη Μονή και σε θέση με πολύ όμορφη θέα, βρίσκεται το Κιόσκι της. Mε τη σημερινή του μορφή κατασκευάστηκε μετά τα μέσα του 19ου αιώνα.

Ο αμυντικός Πύργος της Ιεράς Μονής Δοχειαρίου δεσπόζει στην ανατολική πλευρά της. Είναι της αρχικής φάσης, με ανακαίνιση που έγινε το 1617, ενώ ο Πύργος της εισόδου της Μονής υφίσταται από τις αρχές του 17ου αιώνα.

ΙΕΡΑ ΚΕΛΙΑ
H Ιερά Μονή Δοχειαρίου δεν έχει Κελιά, εκτός από εκείνο των Aγίων Πάντων στις Καρυές, που χρησιμοποιείται ως Αντιπροσωπείο. Έχει όμως αρκετά Καθίσματα.

ΙΕΡΑ ΚΑΘΙΣΜΑΤΑ
Aπο τα Καθίσματα που διαθέτει στην ευρύτερή της περιοχή, τέσσερα κατοικούνται απο εξαρτηματικούς μοναχούς.

ΣΚΕΥΟΦΥΛΑΚΙΟ
Το Σκευοφυλάκιο της Ιεράς Μονής Δοχειαρίου περιλαμβάνει διάφορα πολύτιμα κειμήλια, όπως ένα τμήμα του Tιμίου Ξύλου, λειψανοθήκες πολλών αγίων, ιερά Σκεύη, Άμφια και Μήτρες, άλλα χρυσοκέντητα υφάσματα, Σταυρούς ξύλινους και συρμάτινους, καθώς και άγια Δισκοπότηρα, Ευαγγέλια, Θυμιατά και Κανδήλια.

ΕΙΚΟΝΟΦΥΛΑΚΙΟ
Στo Εικονοφυλάκιο της Μονής, που περιλαμβάνει φορητές εικόνες, βυζαντινές, μεταβυζαντινές και νεότερες, φυλάσσονται όσες εξ αυτών δεν είναι δυνατόν να παραμείνουν για λατρευτική χρήση στο Καθολικό και στα Παρεκκλήσια της, λόγω αριθμού ή ανάγκης συντήρησης.

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ
H Βιβλιοθήκη της Ιεράς Μονής Δοχειαρίου που στεγάζεται στον πανύψηλο αρχαίο Πύργο της, περιέχει 395 καταλογογραφημένα χειρόγραφα, των οποίων 60 είναι περγαμηνά, και αρκετές δεκάδες  ακαταλογογράφητα. Ξεχωρίζει ένα Μηνολόγιο του 12ου αιώνος που είναι κοσμημένο με έπιπλα και αρχικά, καθώς επίσης και ωραίες παραστάσεις από τον βίο των Aγίων. Η Βιβλιοθήκη περιέχει επίσης και 5.000 περίπου έντυπα βιβλία. Στο αρχείο της Μονής φυλάσσονται 60 βυζαντινά έγγραφα 11ου μέχρι 15ου αιώνα, 100 περίπου έγγραφα 16ου και 17ου αιώνα και ένας πολύ μεγάλος αριθμός  αταξινόμητων εγγράφων του 18ου και 19ου αιώνα . Φυλάσσονται ακόμη 900 Ρουμανικά και 1200 Τουρκικά έγγραφα.

Print Friendly, PDF & Email