Διοίκηση Ιερών Μονών

Όλες οι Ιερές Mονές του Αγίου Όρους είναι αυτοδιοίκητες και σήμερα είναι πλέον όλες κοινοβιακές. Η διοίκηση ασκείται από τη Γεροντία, με επικεφαλής τον Καθηγούμενο. Ο Ηγούμενος εκλέγεται ισόβια από την αδελφότητα και σύμφωνα με τον εσωτερικό κανονισμό κάθε Μονής. Η εκλογή γνωστοποιείται: α) στην Ιερά Κοινότητα, η οποία ελέγχει τη νομιμότητα των διαδικασιών της εκλογής και προβαίνει – με ιεροκοινοτική αντιπροσωπεία – στην εγκαθίδρυση του Ηγουμένου και β) στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, το οποίο αποστέλλει ευχετική ευλογία.

Το σώμα της Γεροντικής Σύναξης εκλέγει από τα μέλη του δύο ή τρείς Επιτρόπους με ετήσια θητεία, οι οποίοι – μαζί με τον Ηγούμενο – εξασκούν τη διοίκηση και τη διαχείριση. Μέχρι πρόσφατα, ορισμένες Μονές ήταν ιδιόρρυθμες. Η ιδιόρρυθμη λειτουργία εμφανίζεται κατά την υστεροβυζαντινή περίοδο, αρχικά στα Μοναστήρια της Βασιλεύουσας. Ως φαινόμενο αποτελεί σημείο κάμψης του μοναστικού ιδεώδους και τα αίτια της επικράτησής του είναι πολλά. Μερικοί υποστηρίζουν ότι η ιδιορρυθμία στα μοναστήρια του Αγίου Όρους την εποχή της τουρκοκρατίας ήταν μία αναγκαία διέξοδος προκειμένου να ανταπεξέλθουν στην οικονομική δυσπραγία. Στα ιδιόρρυθμα μοναστήρια ο κάθε μοναχός είχε την προσωπική ευθύνη της κάλυψης των βιοτικών του αναγκών.

Ο Καταστατικός Χάρτης του Αγίου Όρους προσδιορίζει ότι όλα τα Εξαρτήματα των Ιερών Μονών, δηλαδή οι Σκήτες, τα Κελιά, οι Καλύβες, τα Ησυχαστήρια και τα Καθίσματα δεν αποτελούν Νομικά Πρόσωπα και δεν αντιπροσωπεύονται αυτοτελώς, ούτε εντός, ούτε εκτός Αγίου Όρους.