Ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας

ΙΣΤΟΡΙΑ

Η ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας – την οποία συναντούμε μετά το λιμάνι της Δάφνης – χαρακτηρίζεται ως το τολμηρότερο οικοδόμημα της αθωνικής χερσονήσου. Η ίδρυσή της οφείλεται στον Όσιο Σίμωνα, που ασκήτεψε στα μέσα του 13ου αιώνα σε σπήλαιο κοντά στη Μονή, ο οποίος σε όραμα διείδε τη μελλοντική της ανοικοδόμηση. Η κτιριακή της επέκταση πραγματοποιήθηκε, με την πρόνοια του Σέρβου Ηγεμόνα Ιωάννη Ουγγλέση, ο οποίος και εξέδωσε κτητορικό Χρυσόβουλλο κατά το 1368, ενισχύοντας την με Μετόχια και Κειμήλια.

Το δυσπρόσιτο της θέσης της και η μορφολογία της απέτρεψε καταστροφές από πειρατές αλλά δεν απέτρεψε αυτές από πυρκαγιές. Η καταστροφικότερη ήταν του 1580, από την οποία διασώθηκε μόνο το Καθολικό της Μονής και το Σκευοφυλάκιο, ενώ οι μοναχοί της, φιλοξενούμενοι στην ιερά Μονή Ξενοφώντος, κατόρθωσαν με τις ενέργειες του Ηγουμένου Ευγενίου να την ξανακτίσουν. Το 1622 όμως, δεύτερη πυρκαγιά κατέστρεψε μέρος της ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας, γεγονός που την οδήγησε σε μαρασμό.

Στον Α’ Κώδικα της Μονής μνημονεύεται η διέλευση του Οσίου Παϊσίου Βελιτσκόφσκυ, κατά το 1762, ο οποίος στη συνέχεια – φεύγοντας από το Άγιον Όρος – μετέφερε το ησυχαστικό πνεύμα του αθωνικού Μοναχισμού στις παραδουνάβιες χώρες. Κατά την Ελληνική Επανάσταση ερημώθηκε, από το 1822 και για έξι χρόνια. Ανασυστάθηκε από τον ιερομόναχο και αργότερα Ηγούμενό της Αμβρόσιο. Το 1864, επί Ηγουμενίας Νεοφύτου έγινε η προσθήκη της νοτιοδυτικής Πτέρυγας και στη συνέχεια, αρχές του 20ου αιώνα, ολοκληρώθηκε η ανέγερση και της ανατολικής. Ο ίδιος αποκατέστησε και τις τεράστιες ζημιές που προκλήθηκαν από την πυρκαγιά του Μαΐου 1891 και αναδείχθηκε νέος κτήτορας της Μονής. Τα νεώτερα χρόνια και μέχρι το 1957 σηματοδοτήθηκαν από την πνευματική φυσιογνωμία του ιερομόναχου Ιερωνύμου, Ηγουμένου της Μονής μέχρι το 1930.

Η κάτοψη της Μονής έχει σχήμα ακανόνιστο, με ευδιάκριτους τους όγκους της νότιας πλευράς. Το λιθόστρωτο Διαβατικό της εισόδου που οδηγεί στην περιορισμένη αυλή όπου κυριαρχεί το Καθολικό, .είναι από την ανατολική πλευρά της Μονής. Η Σιμωνόπετρα αποτελεί για την εποχή της παράδειγμα πολυεπίπεδης αρχιτεκτονικής λειτουργίας. Το σύνολο του εντυπωσιακού μοναστηριακού συγκροτήματος με τους πολλούς εξώστες συμπληρώνεται με το μεγάλο τείχος του Υδραγωγείου, ε τα χαρακτηριστικά διάκενα τόξα του. H ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας λειτουργεί κοινοβιακά από το 1801. Ηγούμενός της είναι ο Αρχιμανδρίτης Ελισσαίος. Κατέχει την δέκατη τρίτη θέση στην ιεραρχία των είκοσι αθωνικών Μονών. Ανά πενταετία, αντιπρόσωπος της ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας, μαζί με εκείνους των μονών Ιβήρων, Παντοκράτορος και Φιλοθέου, απαρτίζουν την τετραμελή Ιερά Επιστασία του Αγίου Όρους, με Πρωτεπιστάτη από την ιερά Μονή Ιβήρων. Οι Μονές αυτές – σύμφωνα με τον Καταστατικό Χάρτη – αποτελούν την 3η μόνιμη τετράδα Μονών που κυκλικά, ανά πενταετία και για ένα έτος, εναλλάσσονται στην Ιερά Επιστασία του Αγίου Όρους. Έχει εξαρτήματά της έξι Καθίσματα, έξι Κελιά, εκτός εκείνου του Αντιπροσωπείου των Καρυών, δύο Ησυχαστήρια, καθώς και τρία ιερά σπήλαια.

ΚΑΘΟΛΙΚΟ (ΚΑΜΠΑΝΑΡΙΟ - ΦΙΑΛΗ - ΠΑΡΕΚΛΗΣΙΑ - ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΟ - ΑΥΛΗ)

Το Καθολικό της ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας βρίσκεται στην κορυφή του βράχου και τιμάται στη Γέννηση του Χριστού. Είναι ναός αθωνικού τύπου, εγκαινιασμένος το 1633. Κατά την πυρκαγιά του 1891 υπέστη μεγάλες ζημιές, κατέπεσε η διώροφη Λητή στα δυτικά του και κάηκε η Βιβλιοθήκη που στεγαζόταν στον επάνω όροφο. Είχε επίσης υποστεί καταστροφές κατά την πυρκαγιά του 1622, ενώ διασώθηκε από την πρώτη πυρκαγιά του 1580. O Ναός αποκαταστάθηκε μετά την καταστροφή του 1891 με την ίδια κάτοψη και στην ίδια θέση. Λόγω στενότητας της αυλής είναι σχετικά μικρού μεγέθους. Στα δυτικά του δημιουργήθηκε μικρός Εξωνάρθηκας μετά την Λητή. Ο Ναός είναι μολυβδοσκέπαστος. Οι τοιχογραφίες του έχουν καταστραφεί ολοκληρωτικά από τις πυρκαγιές. Εξωτερικά, διακρίνεται για τον παραδοσιακό τρόπο δόμησης, αν και είναι ύστερης εποχής, ενώ εσωτερικά – παρ΄ όλη την έλλειψη τοιχογραφιών – για την απλότητα του ύφους και την κατανυκτική του ατμόσφαιρα. Μελετάται η αγιογράφησή του. Πρόσφατα ολοκληρώθηκαν οι αναγκαίες επισκευαστικές εργασίες του Καθολικού της Μονής, που μεταξύ των άλλων συμπεριέλαβαν και την αποκατάσταση της μολυβδοσκέπαστης στέγης και των Τρούλων του.

ΚΑΜΠΑΝΑΡΙΟ
Το Καμπαναριό της ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας υψώνεται στην βορειοδυτική γωνία του Καθολικού, λιθόκτιστο, με πλινθοπερίκλειστο σύστημα και τοξωτά ανοίγματα.

ΦΙΑΛΗ
Λόγω της περιορισμένης εσωτερικής της αυλής, η ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας δεν διαθέτει Φιάλη. Στη θέση της βρίσκεται δεξαμενή, με βρύση, κτισμένη το 1904.

ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑ
H ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας έχει τέσσερα Παρεκκλήσια στις Πτέρυγές της. Στον πρώτο όροφο της ανατολικής Πτέρυγας, στο Ηγουμενείο, είναι το Παρεκκλήσι της Αγίας Μαγδαληνής, ενώ στον δεύτερο όροφο βρίσκεται το Παρεκκλήσι του Αγίου Χαραλάμπους. Δύο ακόμη Παρεκκλήσια, των οποίων δεν είναι γνωστή η θέση, καταστράφηκαν από την πυρκαγιά του 1891. Το Παρεκκλήσι του Κοιμητηρίου της Μονής βρίσκεται νοτιοανατολικά, έξω από τα τείχη της και τιμάται στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Είναι διώροφο κτίσμα του 18ου αιώνα με το Οστεοφυλάκιο στο υπόγειο .Ο κυρίως Ναός ακολουθεί τον τύπο συνεπτυγμένου σταυροειδή με Τρούλο. Λόγω του επικλινούς εδάφους, η πρόσβαση στο Ναό γίνεται από την απλωταριά.

ΑΥΛΗ
H αυλή της Μονής είναι πλακοστρωμένη, περιορισμένης έκτασης και διαμορφώνεται στην κορυφή του βράχου. Περιβάλλεται από τους τελευταίους ορόφους των Πτερύγων της Μονής.

ΤΡΑΠΕΖΑ (ΜΑΓΕΙΡΙΟ - ΛΑΔΑΡΙΟ - ΚΡΑΣΑΡΙΟ - ΦΟΥΡΝΟΣ)

H Τράπεζα της ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας βρίσκεται στον δεύτερο όροφο της κεντρικής Πτέρυγας που είναι και η αρχαιότερη της Μονής. Ανακασκευάστηκε το 1893, επι ηγουμενίας Νεοφύτου, μετά την πυρκαγιά του 1891.Χαρακτηρίζεται από το ορθογώνιό της σχήμα, με Κόγχη στη μία πλευρά και δύο σειρές κιονοστοιχιών, με ξυλόπηκτα τόξα και ξύλινη οροφή. Το ξύλινο ταβάνι της Τράπεζας έχει κατασκευασθεί από τους μοναχούς της Μονής. Στους τοίχους της Τράπεζας έχουν αναρτηθεί πίνακες των αρχών του αιώνα, με σκηνές από τον βίο του Οσίου Σίμωνος, Κτήτορος της Μονής.

ΜΑΓΕΙΡΕΙΟ
Το Μαγειρείο της ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας βρίσκεται στον δεύτερο όροφο της νότιας Πτέρυγας, νότια της Τράπεζας. Το παλιό Μαγειρείο της ήταν στα δυτικά της Τράπεζας.

ΛΑΔΑΡΙΟ
Το παλιό Λαδαριό της ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας βρίσκεται ακριβώς έξω από το μοναστήρι. Είναι αυτοτελές, διώροφο κτίσμα του 19ου αιώνα. Έχει μικρό υπόγειο, ισόγειο με εγκαταστάσεις ελαιοτριβείου, διαφόρων εποχών και όροφο όπου διέμεναν οι εργάτες κατά την περίοδο της ελαιοπαραγωγής. Μεγάλη υδροκίνητη φτερωτή υπήρχε εξωτερικά, στη βόρεια πλευρά του κτιρίου. Το Δοχειό της βρίσκεται κάτω ακριβώς από την Λητή του Καθολικού. Μέσα σε μεγάλα πήλινα πιθάρια – σε έναν μικρό σχετικά χώρο με πυκνή συστοιχία τόξων – φυλάσσεται το ετήσιο λάδι.

ΦΟΥΡΝΟΣ
Ο Φούρνος της ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας βρίσκεται στη δυτική Πτέρυγα, στο επίπεδο της αυλής, δίπλα στο Καθολικό. Στα υπόγειά του πρέπει να υφίστανται τα υπολείμματα του βυζαντινού πυρήνα της Μονής.

ΚΡΑΣΑΡΙΟ
Το ετήσιο κρασί της Μονής παράγεται στον χώρο του Λαδαριού. Το κρασί που απαιτείται για την καθημερινή χρήση φυλάσσεται στον χώρο στα δυτικά της Τράπεζας.

ΠΤΕΡΥΓΕΣ (ΚΕΛΛΙΑ -ΣΥΝΟΔΙΚΟ / ΗΓΟΥΜΕΝΙΟ -ΑΡΧΟΝΤΑΡΙΚΙ -ΛΟΙΠΟΙ ΧΩΡΟΙ)

Η ιδιαιτερότητα της ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας έγκειται στην καθ΄ ύψος ανάπτυξή της σε πολλούς ορόφους. Οι όγκοι και οι κατόψεις είναι ποικιλόμορφες, λόγω των εδαφολογικών ιδιαιτεροτήτων. H ανατολική Πτέρυγα της Μονής αποτελεί αυτοτελές κτίσμα επτά, οκτώ και εννέα ορόφων, ανάλογα με τη μορφολογία του βράχου. Οι τέσσερεις επάνω όροφοι έχουν και ξύλινους εξώστες. Κατασκευάστηκε τα έτη 1897-1902, σε επέκταση της καμένης – το 1891 – Πτέρυγας. Η δυτική Πτέρυγα, στην οποία πρόσφατα προστέθηκε – για χρηστικούς λόγους – όροφος, περιλαμβάνει τμήμα του Καθολικού και το Καμπαναριό του. Η ιστορική βορεινή Πτέρυγα, με τμήμα βυζαντινού τοίχους, περιλαμβάνει και το λιθόστρωτο, επίμηκες, ανηφορικό Διαβατικό της εισόδου, που είναι κατασκευή του 1859. Η νότια Πτέρυγα, του 1864, αποτελείται από επτά κατοικημένους ορόφους και τρείς για τη θεμελίωσή της, διαμορφώνοντας και μικρούς βοηθητικούς χώρους. Η κεντρική Πτέρυγα είναι η αρχαιότερη της Μονής. Χρονολογείται από τον 16ο αιώνα. Περιλαμβάνει την Τράπεζα, Παρεκκλήσια και Κελιά μοναχών.

ΚΕΛΙΑ

Τα Κελιά των μοναχών της Μονής βρίσκονται στους ορόφους – δύο έως έξι της ανατολικής Πτέρυγας και στους ορόφους τρία έως επτά της κεντρικής και νοτιοδυτικής Πτέρυγας. Σήμερα διαθέτει περίπου ογδόντα Κελιά μοναχών. Από ιστορικές πηγές προκύπτει ότι στα μέσα του 16ου αιώνα διέθετε 36 Κελιά.

ΣΥΝΟΔΙΚΟ – ΗΓΟΥΜΕΝΕΙΟ

Το Συνοδικό, μαζί με το Ηγουμενείο της ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας βρίσκονται στον πρώτο όροφο της ανατολικής Πτέρυγας. Κοσμείται με ελαιογραφίες των Ηγουμένων και των Κτητόρων της. Το παλιό Συνοδικό βρισκόταν στον πρώτο όροφο της νοτιοδυτικής Πτέρυγας.

ΑΡΧΟΝΤΑΡΙΚΙ

Το Αρχονταρίκι της ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας στεγάζεται στον πρώτο όροφο της νοτιοδυτικής Πτέρυγας. Περιλαμβάνει ευρύχωρη σάλα και βοηθητικούς χώρους εξυπηρέτησης των φιλοξενουμένων.

ΛΟΙΠΟΙ ΧΩΡΟΙ

Στις πολυώροφες Πτέρυγες της ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας υπάρχουν ακόμη Οδοντιατρείο, Φαρμακείο, Γηροκομείο, Νοσοκομείο, Κηροπλαστείο, Προσφοριό, Ραφείο, Γραφείο Επιμέλειας Εκδόσεων της Μονής, καθώς και διάφοροι άλλοι βοηθητικοί χώροι.

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ ΚΤΙΣΜΑΤΑ (ΑΡΣΑΝΑΣ - ΚΙΟΣΚΙ - ΨΑΡΟΣΠΙΤΑ)

Εκτός Μονής και σε άμεση γειτνίαση με αυτή υπάρχουν το Υδραγωγείο, το παλιό Βορδοναριό, το Εργατόσπιτο, το Λαδαριό, το Ξυλουργείο, το παλιό Πλυσταριό, ο παλιός Νερόμυλος. Στην ευρύτερη περιοχή της Σιμωνόπετρας βρίσκονται ο Αρσανάς και το οικοδομικό συγκρότημα – λιμάνι στη Δάφνη.

ΑΡΣΑΝΑΣ
Το συγκρότημα του Αρσανά της ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας συνδέεται με τη Μονή με ανηφορικό καλντερίμι. Περιλαμβάνει τετραώροφο αμυντικό Πύργο του 16ου αιώνα, με Κελί και αποθηκευτικό χώρο. Τον 19ο αιώνα κτίσθηκε επάνω από το Ναύσταθμο – ως προέκταση του Πύργου – αποθήκη για το σιτάρι που ερχόταν από τα Μετόχια της Μονής. Η εξάπλωση της κτηματικής της περιοχής μέχρι τη Δάφνη επέτρεψε στη Μονή τη δημιουργία δεύτερου Αρσανά με προβλήτα, Κελί και χώρους αποθήκευσης ξυλείας, την οποία παράγει και διακινεί.

ΒΟΡΔΟΝΑΡΙΟ
Το παλιό Βορδοναριό της Μονής αναφέρεται σε έγγραφα του 16ου αιώνα. Ήδη από το 1997 δημιουργήθηκαν σ΄ αυτό βοηθητικοί χώροι για το νέο εξωτερικό Αρχονταρίκι της Μονής. Το νέο Βορδοναριό κτίστηκε στα νότια του Κοιμητηρίου.

ΜΥΛΟΙ
O Νερόμυλος της ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας αποτελεί αυτοτελές κτίσμα, σε απόκρημνο έδαφος, που τροφοδοτείται από γειτονική στέρνα.

ΥΔΡΑΓΩΓΕΙΟ
Το Υδραγωγείο της ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας, κτισμένο σε διαφορετικές περιόδους, αποτελεί – με τις δύο ανοικτές σειρές τοξοστοιχιών – κυρίαρχο στοιχείο της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας της Μονής. H δημιουργία του ανάγεται στον 14ο αιώνα, με φάσεις του 16ου και 19ου αιώνα.

ΕΡΓΑΤΟΣΠΙΤΟ
Το Εργατόσπιτο της ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας βρίσκεται στον όροφο του παλιού Χαλκαδιού, ανατολικά του οικοδομικού συγκροτήματός της. Σε Εργατόσπιτο μετατράπηκε ύστερα από μετασκευές και προσθήκες κι ο παλιός Μύλος της Μονής.

ΠΥΡΓΟΙ

Η ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας δεν διαθέτει οχυρωματικό Πύργο. Πιθανότατα δεν είχε ποτέ αυτοτελή Πύργο στην ιστορική της διαδρομή, αφού το οικοδομικό της συγκρότημα είναι στο σύνολό του μια έξοχη και υπερβολικά τολμηρή οχυρωματική κατασκευή.

ΕΞΑΡΤΗΜΑΤΑ (Σκήτες - Κελιά - Καθίσματα)

H ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας έχει ως Εξαρτήματά της έξι Κελιά στις Καρυές και έξι Καθίσματα και δύο Ησυχαστήρια στην ευρύτερη περιοχή της. Το Αντιπροσωπείο της στις Καρυές έχει Παρεκκλήσι αφιερωμένο στους Αγίους Πάντες και αγοράστηκε από τη Μονή το 1877. Ο επάνω όροφος του Κελιού ενοικιάζεται στη Διοίκηση του Αγίου όρους για τη στέγαση των γραφείων της και τη διαμονή του Διοικητής.

ΚΕΛΙΑ
Από τα έξι Κελιά της ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας, τα τέσσερα βρίσκονται στις Καρυές και τα δύο στην ευρύτερη περιοχή της. Ιδιαίτερα αξιόλογο είναι αυτό του Αγίου Νικολάου «Δοντά», στα όρια της ιεράς Μονής Ξηροποτάμου, που αποτελεί το αγρόκτημα της Μονής από το 1368. Τα νεότερα τμήματά του είναι του 19ου αιώνα. Στην πλατεία των Καρυών βρίσκεται επίσης το Κελί του Αγίου Γεωργίου, επονομαζόμενο «του Καλαθά». Ιδρύθηκε τον 14ο αιώνα και στεγάζει στο ισόγειό του, καταστήματα.

ΚΑΘΙΣΜΑΤΑ
Η ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας έχει στη περιοχή της και γύρω από το μοναστήρι πέντε Καθίσματα. Το Κάθισμα του Αγίου Σίμωνα του Μυροβλύτη βρίσκεται δίπλα στο σπήλαιο όπου ασκήτεψε ο Κτήτορας της Μονής. Το Κάθισμα του Αγίου Ιωάννη Θεολόγου, νότια της Μονής, έχει τοιχογραφίες με επιτoίχια χρονολόγηση, 1702.

ΗΣΥΧΑΣΤΗΡΙΑ
H ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας έχει δύο Ησυχαστήρια – το «Κουρτζίδικο» , κτίσμα του 19ου αιώνα, που βρίσκεται στα όρια Ιβήρων – Ξηροποτάμου – Σιμωνόπετρας και το «Καλαμίτσι», με κτίσμα των αρχών του 20ου αιώνα.

ΚΕΙΜΗΛΙΑ (ΣΚΕΥΟΦΥΛΑΚΙΟ - ΕΙΚΟΝΟΦΥΛΑΚΙΟ - ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ)

ΣΚΕΥΟΦΥΛΑΚΙΟ
Το Σκευοφυλάκιο της ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας βρίσκεται στον 7ο όροφο της ανατολικής Πτέρυγάς της. Εκτίθενται διάφορα Κειμήλια, ιερά Σκέυη, Ευαγγέλια με πολύτιμα καλύμματα και σπάνια έντυπα Χειρόγραφα, Πέπλα και Άμφια, καθώς και ξυλόγλυπτοι, επενδεδυμένοι Σσταυροί, διαφόρων εποχών. Ακόμη, στο Καθολικό της Μονής, φυλάσσονται πολύτιμες λειψανοθήκες και σταυροθήκη με Τίμιο Ξύλο, τα οποία εκτίθενται σε προσκύνηση στις διάφορες εορτές.

ΕΙΚΟΝΟΦΥΛΑΚΙΟ
Η ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας δεν διαθέτει Εικονοφυλάκιο. Αρκετές εικόνες φυλάσσονται στην έκθεση του Σκευοφυλακίου της και στο Καθολικό της Μονής.

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ
H Βιβλιοθήκη της ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας βρίσκεται – απο το 1994 – στον 7ο όροφο της ανατολικής Πτέρυγας. Σήμερα περιέχει περί τους 30 χιλιάδες τίτλων βιβλίων, περί τους 40 χιλιάδες τόμων, καθώς και σύγχρονα θεολογικά και εκκλησιαστικά περιοδικά. Η παλιά Βιβλιοθήκη που βρισκόταν επάνω από την Λητή του Καθολικού περιείχε περί τα 250 χειρόγραφα που ευτυχώς είχαν δημοσιευθεί απο τον Σπύρο Λάμπρο, γιατί κατά την πυρκαγιά του 1891 κάηκαν όλα. Στο αρχείο της Μονής φυλάσσονται έγγραφα ελληνικά, τουρκικά, ρουμανικά και ρωσσικά.

ΕΡΓΑ